Diabetes mellitus

Diabetes mellitus u k'ajóol ich maaya t'aan beey ch'ujuk k'i'ik'. Le ch'ujuk k'i'ik' jump'éel k'oja'anil káaj u ch'a'ak u muuk' lik'il u ja'abil 1940. Ti' le k'iino'oba' le ch'ujuk k'i'ik'o' tu suut jump'éel k'oja'anil ya'ab u kíimsik máako'ob te' yóok'ol kaaba'. Le ch'ujuk k'i'iko' u k'ajóol xan beey ch'ujuk wiix. Le ch'ujuk k'i'ik'elo' jump'éel k'oja'anil ma' chéen ku loobintik le máax ku muk'yajo' beyxan tuláakal le máako'ob yaano'ob naats'il ti' le k'oja'ano' beey u láaktsilo'ob, éetailo'ob yéetel wéet meyajo'ob, ma' tumen paak'be'eni' tumen yo'olal ku yoksik jejeláas nukuch ba'alo'ob je'el bix le taak'ino', tumen ko'oj u yilajil yéetel u k'eexil u kuxtal k'abéet u beetiko' ti' u janalil, ku xu'ulsik chéen kutal-meyaj-janal yéetel u k'a'analil u yéeyik u péeksik u wíinkilal. U láak' ba'ale' leti'e' ki'imak óolalilo', tumen le máak k'oja'ano', kéen u yojéelt yaan ti' le ch'ujuk k'i'iko', je'el u páajtal u ts'íikile', le t'o'onanil, le ok'om óol wa xma' k'áatil yéetel u láak' ba'alo'ob.

BA'AX LE CH'UJUK K'I'IK'ELO'
Le ch'ujuk k'i'ik'elo' jump'éel k'oja'anil ku chíikpajal le ken na'akak u ch'ujukil u k'i'ik'el máak, ku k'aaskunsik u meyaj u wíinkilal, je'el bix le icho' le is bu'ul, le xich'o'obo', le puksi'ik'alo' yéetel u beelo'ob k'i'ik'. Le k'oja'anil ku ts'áaik ti' jejeláas máako'ob, ma' tu yila'al u ch'i'ibal wa yaan taak'in ti', wa xiib, wa xch'uup wa paal. Le ch'ujuk k'i'ik'elo' ku káajal le kéen k'aschajak u yalpek' máak le kéen páatak ma' táan u beetik Insulina utia'al u yéemsik u ch'ujukil u k'i'ik'el máak. Le insulina'o' jump'éel hormona ku beeta'al ti' ichil le yalpek'o', ku cha'aik ku máan le ch'ujuk janalo'obo' ichil le celulaso' ti' wíinkilil, tu'ux ku k'éexpajal ich energia utia'al u beetik u meyaj le xiicho'ob. Le ch'ujuk k'i'ik'elo' jump'éel k'oja'anil káaj u ch'áaj u muuk' lik'ul u ja'abilo'ob 1940, le chéen seten janalo', le chéen seten janalo', le chéen kutal--meyaj-janalo', le ma' u péeksik u wíinkilal wa u seen máan yéetel le kiisbuuts'o'; le janal yaan ti' ya'ab tsaats yéetel le ch'ujuko', leti'ob beetik u k'oja'antal le wíiniko'obo, bejla'e' le ch'ujuk k'i'ik'o' tu suut jump'éel k'oja'anil ya'ab u kíimsik máako'ob te' yóok'ol kaaba'. Le ch'ujuk k'i'ik k'aj óolta'an beyxan "le k'oja'anil ti' ch'ujuko'" tumen le je'ela' jach ku na'akal tu k'i'ik'el le wíiniko'ob, chéen ba'ale', tu'ux ku taal le ch'ujuko', ti' ku taal ti' janal ma' ma'alobi' k jaantko' le beetik k'a'ana'an u k'eexel je'e bix u janal máako' yéetel ti' jump'éel jach ma'alo'ob janal utia'al u kanáanta'al le toj óolalo'.

BA'AXTEN KU TS'ÁAIK LE CH'UJUK K'I'IK'ELO'
Tumen ku k'éexel bix u meyaj le insulina'o' le je'ela' jump'éel hormona ku beeta'al ichil le yalpek'o'. Le ch'ujuk k'i'ik'el ku ya'ala'al tipo 1, tumen ma'atech u beetik mix jump'íit insulina'o', ba'ale' mina'an mixba'al ku bisik le ch'ujuko' ti' le celulaso'.

Le ch'ujuk k'i'ik'elo' ku ya'ala'al tipo 2, tumen le je'ela' jach ya'ab u ts'áaik. U yalpek' máako' ku meyaj jump'íit, ba'ale' ma' tu beetik ts'e'ets'ts'ek insulina wa ma' paatali', le beetik k'abéet u luk'ik' ts'aak utia'al u yáantikubáaj. Le je'ela' ku káajal ti' máak ts'o'ok u yáantal ka'akáal ja'abo'ob. Le ch'ujuk k'i'ik'el je'ela ku ts'áaik ti' maanja'an u aalil máako'ob, tumen ma' táan u janal tu beeli' yéetel le chéen kutal, janal, meyaj.

BIX KÉEN U KANÁANTIKUBÁAJ
LE KÉEN SÍIJIK MÁAK.
K'abéet jts'áaik ti' le chaambalo' u káab iim ti' yáax wakp'éel wiinalo'obo' u kuxtal.

TI' NAJIL XOOK.
K'abéet u ka'ansaj le ma'alob kuxtalo.' K'abéet u ka'ansaj ti' xooknáalo'ob u péeksik u wíinkilalo'ob. K'abéet ma' tu cha'abal u ye'esa'al wa u ko'onol janal ma' ma'alobi'. K'abéet u ts'a'abaj u ye'esajil bix le ma'alob kuxtalo'.

TI' KÚUCHIL MEYAJ
K'abéet u ka'ansaj ma'alob u beejil kuxtal tumen u ts'uuli ti' le meyajo'. K'abéet u ts'aabaj junsúutuk utia'al u péeksik u wíinkilal. Le ba'al je'ela' ku beetik jach ku ma'alo'obtal u meyajo'ob.

TA WOTOCH
Beet a wo'och ta wotoch. Ku k'ubéenta'al u xíimbal yéetel u láak'o'ob kex 30 min. K'abéet a je'elsikubáaj ts'e'ts'ek. K'abéet a wuk'ik kex ka'ap'éel litros ja' sáamsamal, je'el u ts'áaiktech u nib óolalil a is bu'ulo'. Le ja'o' ma' tu polok kíisinkech. K'abéet a janal "yéetel nu'ukulil janal, u k'aaba'" jach ma'alob janal yéetel u yiich che'ob yéetel neek'o'ob


Referencia: https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/yua/Diabetes_mellitus
webmaster